कोहलपुर। जनशक्ति, लागत र समय समेत कम लाग्ने भएपछि पछिल्लो समय देशमा साना कृषि औजारको प्रयोग बढ्दै गएको छ।
मानवीय श्रम साधन अभाव भइरहेको अवस्थामा साना कृषि औजारको प्रयोग गरेर खेती हुन थालेपछि यहाँका किसान आत्मनिर्भर हुन थालेका छन्। ‘पहिले पहिले परम्परागत तरिकाले खेती गर्थ्यौं, त्यसले जनशक्ति र लागत बढी लागेपनि उत्पादन कम हुन्थ्यो’ कृषि प्राविधिक कृष्ण प्रसाद उपाध्यायले भने, ‘अहिले साना कृषि औजारको प्रयोगले खेती गर्दैछौं। यसले कम लागतमा बढी उत्पादन हुने गरेको छ।’ साना कृषि औजारको प्रयोगमा वृद्धि भएसँगै कृषि कर्म पनि सहज हुँदै गएको उनको भनाइ छ।
थोरै लगानी गरेर यस्ता उपकरणको प्रयोग गर्न सहज भएपछि कृषि कार्यमा साना कृषि औजारको आकर्षण बढ्दै गएको बताउँदै उनले विगत लामो वर्षयता सानो हाते ट्रयाक्टर (पावर टेलर)को माध्यमले धान काट्दै आएको जानकारी दिए। केही समय अघि लाखौं खर्चिएर खरिद गरेको धान काट्ने औजारले कृषि कार्यको दैनिकीलाई निकै सहज गरिदिएको उनको भनाए छ। उनले भने, ‘कृषि औजारको प्रयोगले अहिले आफ्नो मात्र नभएर व्यावसायिक रुपमा छिमेकीका धेरै किसानलाई पनि धान काट्न सहज बनाइदिएको छ।’
उनका अनुुसार मिलेका खेतका गह्रामा यो औजारको प्रयोग गरेर एक घण्टामा कम्तीमा पनि पाँच कट्ठासम्म धान काट्न सकिनेछ। धान काट्न लगायतका कृषि कर्ममा चाहिने जनशक्ति अभाव भइरहेको बेला यस्ता उपकरणले कृषि कर्ममा नै ठूलो सहयोग पुगेको उनको भनाइ छ।
कृषि मजदुरको अभावमा कृषि कार्य गर्न निकै सकस झेल्दै आएका किसानका लागि अहिले यस्ता कृषि औजारले निकै राहत मिलेको छ। साना कृषि औजारको प्रयोग बढ्न थालेपछि कृषि मजदुरको विकल्प बन्दै गएको र यसले कृषि कार्यमा धेरै राहत प्रदान गरेको उनको बुझाइ छ।
कृषि मजदुरको अभावमा धान कसरी काट्ने भन्ने चिन्तालाई साना कृषि औजारले पूरा गरिदिएको उनको बुझाइ छ। पछिल्ला वर्ष किसान स्वयम् यस्ता कृषि उपकरणको प्रयोगमा आकर्षित हुँदै गएका छन् भने सरकारी निकायले समेत कृषि उपकरणको प्रयोगमा प्रोत्साहन गरिआएका कारण पनि अहिले कृषि कर्ममा यस्ता उपकरणको प्रयोग ह्वात्तै बढ्दै गएको प्राविधिक उपाध्याय बताउँछन्। किसानले विशेषगरी जमिन जोत्न, धान रोप्न, काट्नलगायत काममा यस्ता कृषि औजारको प्रयोगलाई महत्व दिँदै आएका छन्।
साना कृषि औजारको प्रयोगले कृषि क्षेत्रमा केही सहजता ल्याइदिएको भए पनि सरकारको झन्झटिलो कृषि नीतिका कारण यस्ता कृषि औजारको खरिद तथा प्रयोगमा केही जटिलता रहेको विगत लामो समयदेखि ट्र्याक्टरको प्रयोगबाट खेती किसानी गर्दै आएका कृषक हरुले स्थानीय तहबाट अनुदान लिन सकेका छैनन्। कृषि क्षेत्रमा कृषि औजारको प्रयोगले सहजता ल्याइदिएको भए पनि औजारमा प्रयोग हुने इन्धन तथा पाटपूर्जा खरिदमा निकै महँगो मूल्य तिर्नुपर्ने बाध्यताका कारण किसानका लागि यन्त्रको प्रयोग पनि निकै महँगो हुँदै गएको उनको भनाइ छ।
‘धान, गहुँ लगायतका बाली भित्राउँदा विगतमा जनशक्ति परिचालन गरी बाली भित्र्याउनुपर्थ्यो। चुट्न गोरुको सहायताले दाइँ हाल्नु पर्ने हुन्थ्यो, खेतबाट खलियानमा ल्याउन र खलियानमा ल्याएको बाली घरमा भित्र्याउनका लागि एक महिना कुर्नुपर्थ्यो’, उनले भने, ‘खेतमै पावरटेलर, ट्रयाक्टरमा ट्राली जोडेर खलियानसम्म बाली ल्याउन सजिलो भएको छ।’ यन्त्रमा रिपर जडान गरेर धान गहुँ दाउन थ्रेसरको सहायताले छिटो काम हुन थालेको उनको भनाइ छ।
‘विगतका समयमा कृषि कार्य गर्दा खेतलाको सहयोग लिदा धेरै खर्च हुन्थ्यो, अहिले कम खर्चमा काम हुने गरेको छ’, उनले भने, ‘पछिल्लो समयमा खेतला पनि नपाइने भएकाले यन्त्रको प्रयोग गरेर खेती गर्दा कम लागतमा कृषिको उत्पादन लिन सकिने भएको छ।’ राज्यले कृषि कर्ममा व्यावसायिकतर्फ प्रोत्साहन दिने हो भने किसान लक्षित दीर्घकालीन टेवा पुग्ने नीति तथा कार्यक्रम ल्याउनुपर्नेमा उनको जोड छ।
